DE ACADEMIE
De woordenlijsten
De woordenschat van onze jongeren blijkt te beperkt en is dringend toe aan uitbreiding. DE ACADEMIE gaat daar bij helpen!
Het gaat om woorden, woordcombinaties en uitdrukkingen die nog steeds volop gebruikt worden in goede kranten, serieuze nieuws- en actualiteitenprogramma's en gesprekken van een zeker niveau, maar die bij de jongste generatie nauwelijks meer bekend zijn. Eenieder die zich daar zorgen over maakt en met zijn of haar kennis kan bijdragen aan onderstaande lijst van 'bedreigde woorden' kan zich aansluiten bij DE ACADEMIE.
Met de onmisbare inbreng van DE ACADEMIE: Cedric P., Collin H., David R., Flores B., Freek E., Gijs R., Jelle Z., Jeroen A., Job A., Kian P., Leeuwe vdn H., Paul S., Philip S., Pit D., Stijn B., Thomas M., Tobias O.en Youp D.
De alfabetische lijst.
De klemtoon ligt bij het onderstreepte gedeelte van het woord. Omkaderde zinsdelen zijn vaste uitdrukkingen, typische formuleringen.
vacant
= nog niet bezet, leeg, vrij, beschikbaar, openstaand (van een plek of een werkplek)
xxx
()
valide
= geldig, aannemelijk, volwaardig, steekhoudend, gegrond, deugdelijk
Hij kwam met valide argumenten om met het project te stoppen. We moesten het wel met hem eens zijn: hij had gewoon gelijk.
(w3)
vanzelfsprekend
= xxx
xxx
()
verbloemen
= xxx
xxx
()
verbouwereerd
= xxx
xxx
()
verdienstelijk (niet onverdienstelijk)
= xxx
xxx
()
verdomhoekje
= xxx
xxx
()
verdonkeremanen, achterover drukken
= xxx
xxx
()
verfomfaaid
= xxx
xxx
()
vergankelijk
= xxx
xxx
()
verheerlijken
= xxx
xxx
()
verheugen in ...
= xxx
xxx
()
verijdelen
= xxx
een aanslag verijdelen
()
verkeren
= xxx
verkeren in kringen
()
verkondigen
= xxx
xxx
()
(in het) verlengde
= de voortzetting zijn van iets
De brug ligt in het verlengde van de Dorpsstraat.
()
verloochenen
= xxx
xxx
()
verlopen
= xxx
xxx
()
naar verluid
= xxx
xxx
()
vermanen, vermanend
= iem. waarschuwend/ernstig toespreken
De jongeren die in het park vermanend toespreken
ENGELS: admonish, warn, caution
() ESPERANTO: admoni
(zich) vermannen
= (zichzelf dwingen om) de moed terug (te) vinden
Eerst schrok zij van de pestkop, maar vermande zich gauw en liep op de bullebak af om hem eens goed de waarheid te zeggen.
ENGELS: screw up one's courage, take courage, take heart
() ESPERANTO: repreni kuraĝon = moed terugpakken
vermetel
= zeer dapper maar met teveel onverstandige risico's; moedig maar op een lichtzinnige manier
(In oorspronkelijke betekenis:) Het slagveld doorkruisen met alleen een dolk in de hand, is een vermetele actie.
(Meer passend bij deze tijd:) Erg vermetel van haar dat zij aan die marathon begon zonder vooraf getraind te hebben.
(Tikje spottend:) Op het dansfeestje liep de jongeman op het meisje af, keek haar diep in de ogen en vroeg met een glimlachje op de lippen: "Mag ik zo vermetel zijn om je om deze dans te vragen?"
SYNON.: doldriest; gewaagd; waaghalzerig. - ENG.: audacious, audaciously, intrepid.
()
veronderstellen
= aannemen; (voorlopig) denken dat iets waar is terwijl dat eigenlijk niet helemaal zeker is
Ik zie jullie zo hand in hand zitten. Ik veronderstel dat jullie een relatie hebben? = Ik neem aan dat jullie ...
VERVOEG.: veronderstelde / heeft verondersteld - OPMERK.: er is een klein verschil met dit woord en vooronderstellen. Zie aldaar. - - ENGELS: to suppose; to assume
(w3) ESPERANTO: supozi
veronderstelling
= aanname; iets waarvan je denkt of aanneemt dat het waar is maar dat is niet helemaal zeker (zie veronderstellen)
Ik verkeerde in de veronderstelling dat de lege stoelen betekenden dat ze al vertrokken waren, maar dat bleek niet zo te zijn. = Ik dacht / meende / nam aan dat de lege stoelen ...
OPMERK.: er is een klein verschil met dit woord en vooronderstelling. Zie aldaar. - ENGELS: assumption; supposition; 'in de veronderstelling verkeren dat ...' = to be under the impression that ...
(w6) ESPERANTO: supozo
verontwaardigd
= xxx
xxx
()
(zich) veroorloven
= xxx
xxx
()
verordonneren
= bevelen; commanderen; voorschrijven; van bovenaf opleggen
De schoolleiding verordonneerde dat er in alle werkboeken niet meer geschreven mag worden om kosten te besparen.
()
verschaffen
= xxx
xxx
()
verschiet
= 1) verte
xxx
= 2) toekomst; vooruitzicht
Met de examens in het verschiet werd, zo zoetjes aan, de studie nèt wat serieuzer aangepakt.
()
vertier
= xxx
xxx
()
vervaardigen
= maken; produceren
xxx
()
(met) verve
= xxx
xxx
()
verzadiging
= xxx
xxx
()
vigeren
= van kracht zijn; gelden
Als het gaat om de correcte spelling van Nederlandse woorden, is het Groene Boekje vigerend. Wat daar in staat, is leidend.
ENGELS: to be in force; prevailing
() ESPERANTO: validi
virulent
= xxx
xxx
()
(bij) vlagen
= xxx
xxx
()
voetlicht
= xxx
over het voetlicht brengen. voor het voetlicht
TREFW.: toneel, theater
()
volharden(d)
= xxx
xxx
()
voloptueus
= xxx
xxx
()
vooraanstaand
= xxx
xxx
()
voornemens zijn
= van plan zijn; het voornemen hebben
Ik ben voornemens over drie maanden het voorzitterschap neer te leggen.
(w3) ESPERANTO: intenci
vooronderstellen
= iets vooraf aannemen en ervan uit gaan dat het ook waar is. (Vooral bij filosofische toepassingen.)
xxx
VERVOEG.: vooronderstelde / heeft voorondersteld - OPMERK.: Er is een klein verschil met dit woord en veronderstellen. Zie aldaar.
() ESPERANTO: antaŭsupozi
vooronderstelling
= een aanname vooraf waarbij men ervan uitgaat dat het waar is. (Vooral bij filosofische toepassingen.)
xxx
OPMERK.: Er is een klein verschil met dit woord en veronderstelling. Zie aldaar.
() ESPERANTO: antaŭsupozo
(zich laten) voorstaan (op)
= xxx
xxx
()
het voortouw nemen
= als eerste met iets beginnen zodat de anderen volgen; het initiatief nemen
De leden van de vogelbescherming namen het voortouw en begonnen de met olie besmeurde vogels uit het water te halen; vele omstanders volgden hun voorbeeld.
ENGELS: 'het voortouw nemen' = take the lead
(w6) ESPERANTO: iniciati
voortzetten, -ing
= xxx
xxx
()
vorderen
= 1) vooruitkomen; verder komen
De bouw van mijn huis vordert gestaag . = ... gaat goed vooruit.
= 2) opeisen; in beslag nemen
Aan het einde van de oorlog vorderden de Duitse soldaten alle fietsen van de Nederlandse burgers. Die hadden ze nodig om weg te kunnen vluchten.
(w5)
vorstelijk
= xxx
xxx
()
vrijdenker
= xxx
xxx
()
vrijgevochten
= die zijn eigen gang gaat en geen gezag of leiding boven zich accepteert
Mijn vrijgevochten oom liet zich als kind al niks zeggen door zijn onderwijzers of door meneer pastoor en weigerde later ook zijn militaire dienstplicht te vervullen. Hij liet zich niet door anderen vertellen wat goed of fout is of wat zijn plichten zijn.
()
vrijmoedig
= xxx
xxx
()
vrijpostig
= brutaal; onbeleefd; onbescheiden; te familiair op ongepaste wijze
De vrijpostige brugklasser gaf de directeur van zijn school een pets op de schouder en zei: "Nou Tim, dat schooltje van jou stelt ook niet veel voor!"
(w1)
vroom
= (strikt) levend volgens de regels van zijn/haar godsdienst
Mijn vrome oma ging haar hele leven lang elke zondag naar de kerk en prevelde vóór elke maaltijd een gebedje.
()
vulgair
= ruw en niet netjes; lomp; grof; onbeschaafd van gedag; ordinair; plat
"Waar kan ik hier ergens poepen?", vroeg een van de gasten na afloop van het diner aan de vrouw des huizes. Zij vroeg zich af wie ook al weer deze vulgaire kerel had uitgenodigd.
(w5)
De klemtoon ligt bij het onderstreepte gedeelte van het woord. Omkaderde zinsdelen zijn vaste uitdrukkingen.