DE ACADEMIE
De woordenlijsten
De woordenschat van onze jongeren blijkt te beperkt en is dringend toe aan uitbreiding. DE ACADEMIE gaat daar bij helpen!
Het gaat om woorden, woordcombinaties en uitdrukkingen die nog steeds volop gebruikt worden in goede kranten, serieuze nieuws- en actualiteitenprogramma's en gesprekken van een zeker niveau, maar die bij de jongste generatie nauwelijks meer bekend zijn. Eenieder die zich daar zorgen over maakt en met zijn of haar kennis kan bijdragen aan onderstaande lijst van 'bedreigde woorden' kan zich aansluiten bij DE ACADEMIE.
Met de onmisbare inbreng van DE ACADEMIE: Cedric P., Collin H., David R., Flores B., Freek E., Gijs R., Jelle Z., Jeroen A., Job A., Kian P., Leeuwe vdn H., Paul S., Philip S., Pit D., Stijn B., Thomas M., Tobias O. en Youp D.
De alfabetische lijst.
De klemtoon ligt bij het onderstreepte gedeelte van het woord. Omkaderde zinsdelen zijn vaste uitdrukkingen, typische formuleringen.
paradox
= schijnbare tegenstelling; uitspraak die zichzelf lijkt tegen te spreken; tegenstrijdig
Paradox: "Er zijn twee soorten mensen, de ene soort bestaat niet."
()
parafraseren
= iets met andere woorden zeggen
xxx
()
pareren
= xxx
xxx
()
participatie
= xxx
xxx
()
participeren
= xxx
xxx
()
particulier
= xxx
xxx
()
passeren
= xxx
xxx
()
pathetisch
= xxx
xxx
()
pathologisch
= xxx
xxx
()
patstelling
= Pat is bij schaken de toestand dat de koning móét lopen maar dat niet mag omdat hij dan schaak komt te staan; een onmogelijk probleem dus. Symbool voor een onoplosbare situatie;
De onderhandelaars kwamen zonder resultaat naar buiten; zij waren in een patstelling terechtgekomen.
TREFW.: schaken
()
geen peil op te trekken
= xxx
xxx
()
penetrant
= xxx
xxx
()
penibel
= hachelijk; lastig; moeilijk; gevaarlijk; pijnlijk; riskant
We belandden in een penibele situatie toen we tijdens een wandeling in de bergen werden overvallen door een vreselijk onweer. Het scheelde weinig of we hadden het niet kunnen navertellen.
ENGELS: painful; awkward
(w7) ESPERANTO: embarasa
perceptie
= xxx
xxx
()
perifeer, periferie
= xxx
xxx
()
pervers(e prikkel)
= xxx
xxx
()
plausibel
= xxx
xxx
()
plebs
= xxx
xxx
()
pleiten
= xxx
pleiten voor
()
plenair
= xxx
xxx
()
pochen
= xxx
xxx
()
pogen
= xxx
xxx
()
polarisatie
= 1) het verscherpen van tegenstellingen tussen (groepen) mensen, het steeds verder uit elkaar komen liggen van (politieke) standpunten en meningen
Door de harde en opruiende woorden van de politicus die de Marokkanen weer overal de schuld van geeft, is de polarisatie in de maatschappij nog verder toegenomen en behandelen meer mensen elkaar met wantrouwen, beledigingen en geweld.
De polarisering is ook in de politiek te zien: Het politieke debat is de afgelopen tijd fors verhard.
= 2) (scheikunde, natuurkunde:) het onstaan van een ongelijksoortige ladingsverdeling
(w1)
poneren
= xxx
stelling
()
potsierlijk
= xxx
xxx
()
pover
= xxx
xxx
SYNON.: karig, schamel, armoedig, armetierig, marginaal
()
pragmatisch
= xxx
xxx
()
precedentwerking, een precedent scheppen
= xxx
xxx
()
prestige, prestigieus
= xxx
xxx
UITSPR.: op zijn Frans, dus "prèstíézjùh" en "prèstíézjeus"
()
prevaleren
= het overwicht hebben; de voorrang houden
Als ik moet kiezen tussen mijn werk en mijn gezin, zal ik altijd de belangen van mijn gezin laten prevaleren.
ENGELS: to prevail
() ESPERANTO: superi
preventief
= xxx
xxx
()
primair
= xxx
xxx
()
primus interparus
= xxx
xxx
()
in/uit principe
= xxx
xxx
()
principieel
= xxx
xxx
()
profijt
= xxx
xxx
()
proactief
= handelend voordat een probleem ontstaat
xxx
()
prognose
= xxx
xxx
()
proleet
= xxx
xxx
()
promilage
= xxx
xxx
()
prompt
= 1) meteen, direct, snel
Toen haar de vraag werd gesteld, antwoordde zij prompt ontkennend.
"Absoluut niet", zei ze prompt.
Hun prompte betaling verraste me; ik had verwacht langer op mijn geld te moeten wachten.
ENGELS: immediate, prompt, expeditiously
= 2) precies
De trein vertrekt prompt elf uur.
(w2)
proportie, proportioneel
= xxx
xxx
()
ten prooi vallen aan
= xxx
xxx
()
provoceren
= xxx
xxx
()
provocateur
= xxx
xxx
()
puissant
= machtig, vermogend, schatrijk
De puissant rijke oliesjeik vergokte in één nacht drie miljoen dollar zonder met zijn ogen te knipperen.
UITSPRAAK: "pwiesant" met een duidelijke t-klank.
(w2)
qua
= als; wat betreft
Qua gezondheid doet mijn opa het nog helemaal niet zo slecht. Hij is verrassend fit voor zijn leeftijd.
ENGELS: as far as (his health) goes ...
(w6)
quasi
= 1) zogenaamd, net alsof, net doen alsof, pseudo, schijnbaar, gespeeld
De kleinkinderen gierden het uit als opa telkens quasi verrast deed als zij vanonder de tafel tevoorschijn floepten. Of was hij gewoon écht dement?
UITSPR.: kwáázie
= 2) (als muziekterm:) bijna ... , alsof ...
Quasi forte. = Bijna hard (van volume) maar nét niet.
UITSPR.: kwáázie
(w2)
quotum
= maximale hoeveelheid die geproduceert of verbruikt mag worden
De Nederlandse vissers moeten opletten dat ze niet meer dan hun quotum haring binnenhalen dan voor dit jaar is afgesproken.
(w5)
De klemtoon ligt bij het onderstreepte gedeelte van het woord. Omkaderde zinsdelen zijn vaste uitdrukkingen.