Nr.1
van Classic FM

Matthäus Passion, bwv 244, Erbarme Dich
————— Johann Sebastian BACH —————

HET MU­ZIEK­STUK

De Matthäus Passion is een van Bachs be­kend­ste com­po­si­ties en een van zijn lang­ste en ver­telt het lij­dens- en sterf­ver­haal van Je­zus vol­gens het Evan­ge­lie van Mat­theus. Dit mu­ziek­werk is een zo­ge­naamd ora­to­rium, dat wil zeg­gen: een soort ope­ra, maar dan zon­der to­neel­spel of ver­kleed­par­tij­en. Kort­om: audio only. Door de 'ver­tel­ler' en de so­list­en die Je­sus, Ma­ria Mag­da­le­na, Ju­das, Pi­la­tus, enz. 'spe­len', wor­den de twee laat­ste hoofd­stuk­ken van het Mat­theus­evan­ge­lie ge­zon­gen. Op be­lang­rijke mo­men­ten wordt de woor­de­lijk ge­zon­gen bij­bel­tekst on­der­bro­ken met aria's (= door so­lis­ten ge­zon­gen lie­de­ren waar­in een ge­voel of een ge­beur­te­nis wordt be­schre­ven) en ko­ra­len (= door de ko­ren ge­zon­gen 'ge­dach­ten'). In zijn meest uit­ge­brei­de vorm wordt de Mat­thäus Pas­sion uit­ge­voerd met twee or­kes­ten, twee ko­ren (ie­der on­der­ver­deeld in so­pra­nen, al­ten, te­no­ren en bas­sen) en een jon­gens­koor. De Pas­sion wordt elk jaar - voor­al in Ne­der­land is dat al meer dan 100 jaar tra­di­tie! - vlak voor Pa­sen op ve­le plaat­sen te­ge­lijk uit­ge­voerd en het wordt door ve­len be­schouwd als een jaar­lijks mu­zi­kaal en emo­tio­neel hoog­te­punt.
Het ge­deel­te waar het hier om gaat, is het mo­ment in het ver­haal dat Je­sus net is ge­ar­res­teerd en weg­ge­voerd en dat Pe­trus zich­zelf ver­wijt dat hij Hem in de steek heeft ge­la­ten. In de aria Erbarme dich (= Heb me­de­lij­den) wordt dat ge­voel be­zon­gen. Een heel ont­roe­rend stuk.

OVER DIT FILM­PJE

Nee, deze me­neer is niet het slacht­of­fer van een on­ge­luk­je: hij heeft een spe­ci­a­le trai­ning ge­had om zo hoog te zin­gen. Zo ie­mand wordt een contra­tenor ge­noemd. Waar­om heb­ben ze dan niet ge­woon een ge­ta­len­teer­de da­me ge­no­men? Te­gen­woor­dig ge­beurt dat ze­ker, maar in Bachs tijd werd het als on­fat­soen­lijk ge­zien als vrou­wen in het open­baar zon­gen en wer­den vrouw­en­rol­len ge­speeld/ge­zon­gen door jon­gens, cas­tra­ten of con­tra­te­nors. Er is al­tijd een 'markt' ge­ble­ven voor dit ty­pe stem. Hier zingt Tim Mead sa­men met ons eigen Nether­lands Bach So­cie­ty on­der lei­ding van Jos van Veld­hoven.

Johann Sebastian BACH

DE COM­PO­NIST

Jo­hann Se­bas­tian Bach (1685-1750) was een Duits or­ga­nist, di­ri­gent, kla­ve­ci­nist, vio­list, mu­ziek­pe­da­goog en com­po­nist van ba­rok­mu­ziek. Hij wordt al­ge­meen ge­zien als een van de groot­ste en in­vloed­rijk­ste com­po­ni­sten uit de ge­he­le ge­schie­de­nis van de klas­sie­ke mu­ziek en geldt voor zeer ve­len als ge­ni­aal. Zijn ve­le mu­ziek­stuk­ken val­len voor­al op door het gro­te com­po­neer-tech­nisch vak­man­schap en de sterke e­mo­tio­ne­le zeg­gings­kracht. Bach wordt, sa­men met Clau­dio Monte­ver­di en Jean-Phi­lip­pe Ra­meau, als hoog­te­punt van de mu­zi­ka­le ba­rok be­schouwd (ca 1600- 1750). Met de ma­nier waar­op hij om­ging met po­ly­fo­nie (= ver­schil­len­de me­lo­die­ën door el­kaar heen) en har­mo­nie (= het sa­men­klin­ken van ver­schil­len­de to­nen) be­reik­te Bach een kwa­li­teit waar­in hij de gren­zen van wat tot dan toe be­stond in de klas­sie­ke mu­ziek ver­re over­schreed.
Bach werd in 1685 in Ei­senach (Duits­land) ge­bo­ren, ko­mend uit een ge­slacht van be­roeps­mu­si­ci dat in ze­ven ge­ne­ra­ties 120 mu­si­ci voort­bracht. Al heel jong kreeg hij vi­ool­les van zijn va­der maar op ne­gen­ja­ri­ge leef­tijd werd hij wees en werd hij ver­der door zijn oud­ste broer op­ge­voed, ook op mu­zi­kaal ge­bied; voor­al or­gel en kla­ve­cim­bel. Al vrij jong kreeg hij goed­be­taal­de aan­stel­ling­en; hij had di­ver­se mu­zi­ka­le ta­ken in een aan­tal stad­jes en ste­den. La­ter werk­te hij ja­ren­lang als or­ga­nist, ka­mer­mu­si­cus, com­po­nist en con­cert­mees­ter aan het hof van de her­tog van Sak­sen-Wei­mar en was hij ka­pel­mees­ter aan het hof van de vorst van An­halt-­Köh­ten. Voor de stad Leip­zig werk­te hij als can­tor, mu­zi­kaal lei­der, le­raar en or­ga­nist tot aan zijn dood in 1750. Te­gen die tijd werd ba­rok­mu­ziek al ja­ren­lang be­schouwd als 'uit de mode' en daar­om raak­ten Bach en zijn wer­ken al snel in ver­ge­tel­heid bij het gro­te pu­bliek. Maar voor com­po­nist­en als o.a. Mo­zart, Haydn en Beet­ho­ven, bleef hij dé gro­te leer­mees­ter en bleek hij ook voor la­te­re mu­si­ci van gro­te be­te­ke­nis. Pas toen com­po­nist Fe­lix Men­del­sohn-Bar­thol­dy in 1829 in Ber­lijn Bachs Mat­thäus Pas­sion (op­nieuw) uit­voer­de en hij ook in de ja­ren er­na de ou­de mees­ter bleef pro­mo­ten, kre­gen Bach en zijn werk uit­ein­de­lijk de al­ler­hoog­ste waar­de­ring, en wordt hij te­gen­woor­dig door ve­len be­schouwd als de groot­ste com­po­nist ooit.

DE MU­ZIEK­STIJL

Bach was een van de laat­ste ver­te­gen­woor­di­gers van de barokstijl die van on­ge­veer 1600 tot 1750 de mu­ziek­cul­tuur do­mi­neer­de. Zijn sterf­jaar wordt be­schouwd als het ein­de van die pe­ri­o­de.













Nr.1
van Classic FM

Matthäus Passion, bwv 244, Erbarme Dich
————— Johann Sebastian BACH —————

HET MU­ZIEK­STUK

De Matthäus Passion is een van Bachs be­kend­ste com­po­si­ties en een van zijn lang­ste en ver­telt het lij­dens- en sterf­ver­haal van Je­zus vol­gens het Evan­ge­lie van Mat­theus. Dit mu­ziek­werk is een zo­ge­naamd ora­to­rium, dat wil zeg­gen: een soort ope­ra, maar dan zon­der to­neel­spel of ver­kleed­par­tij­en. Kort­om: audio only. Door de 'ver­tel­ler' en de so­list­en die Je­sus, Ma­ria Mag­da­le­na, Ju­das, Pi­la­tus, enz. 'spe­len', wor­den de twee laat­ste hoofd­stuk­ken van het Mat­theus­evan­ge­lie ge­zon­gen. Op be­lang­rijke mo­men­ten wordt de woor­de­lijk ge­zon­gen bij­bel­tekst on­der­bro­ken met aria's (= door so­lis­ten ge­zon­gen lie­de­ren waar­in een ge­voel of een ge­beur­te­nis wordt be­schre­ven) en ko­ra­len (= door de ko­ren ge­zon­gen 'ge­dach­ten'). In zijn meest uit­ge­brei­de vorm wordt de Mat­thäus Pas­sion uit­ge­voerd met twee or­kes­ten, twee ko­ren (ie­der on­der­ver­deeld in so­pra­nen, al­ten, te­no­ren en bas­sen) en een jon­gens­koor. De Pas­sion wordt elk jaar - voor­al in Ne­der­land is dat al meer dan 100 jaar tra­di­tie! - vlak voor Pa­sen op ve­le plaat­sen te­ge­lijk uit­ge­voerd en het wordt door ve­len be­schouwd als een jaar­lijks mu­zi­kaal en emo­tio­neel hoog­te­punt.
Het ge­deel­te waar het hier om gaat, is het mo­ment in het ver­haal dat Je­sus net is ge­ar­res­teerd en weg­ge­voerd en dat Pe­trus zich­zelf ver­wijt dat hij Hem in de steek heeft ge­la­ten. In de aria Erbarme dich (= Heb me­de­lij­den) wordt dat ge­voel be­zon­gen. Een heel ont­roe­rend stuk.

OVER DIT FILM­PJE

Gran­dioos ge­zon­gen door Ju­lia Ha­ma­ri sa­men met het Mün­chener Bach­or­kest, o.l.v. Karl Rich­ter. Door het ca­me­ra­werk lijkt het net of de zange­res een duet zingt met de vio­list; mooi ge­daan!

Johann Sebastian BACH

DE COM­PO­NIST

Jo­hann Se­bas­tian Bach (1685-1750) was een Duits or­ga­nist, di­ri­gent, kla­ve­ci­nist, vio­list, mu­ziek­pe­da­goog en com­po­nist van ba­rok­mu­ziek. Hij wordt al­ge­meen ge­zien als een van de groot­ste en in­vloed­rijk­ste com­po­ni­sten uit de ge­he­le ge­schie­de­nis van de klas­sie­ke mu­ziek en geldt voor zeer ve­len als ge­ni­aal. Zijn ve­le mu­ziek­stuk­ken val­len voor­al op door het gro­te com­po­neer-tech­nisch vak­man­schap en de sterke e­mo­tio­ne­le zeg­gings­kracht. Bach wordt, sa­men met Clau­dio Monte­ver­di en Jean-Phi­lip­pe Ra­meau, als hoog­te­punt van de mu­zi­ka­le ba­rok be­schouwd (ca 1600- 1750). Met de ma­nier waar­op hij om­ging met po­ly­fo­nie (= ver­schil­len­de me­lo­die­ën door el­kaar heen) en har­mo­nie (= het sa­men­klin­ken van ver­schil­len­de to­nen) be­reik­te Bach een kwa­li­teit waar­in hij de gren­zen van wat tot dan toe be­stond in de klas­sie­ke mu­ziek ver­re over­schreed.
Bach werd in 1685 in Ei­senach (Duits­land) ge­bo­ren, ko­mend uit een ge­slacht van be­roeps­mu­si­ci dat in ze­ven ge­ne­ra­ties 120 mu­si­ci voort­bracht. Al heel jong kreeg hij vi­ool­les van zijn va­der maar op ne­gen­ja­ri­ge leef­tijd werd hij wees en werd hij ver­der door zijn oud­ste broer op­ge­voed, ook op mu­zi­kaal ge­bied; voor­al or­gel en kla­ve­cim­bel. Al vrij jong kreeg hij goed­be­taal­de aan­stel­ling­en; hij had di­ver­se mu­zi­ka­le ta­ken in een aan­tal stad­jes en ste­den. La­ter werk­te hij ja­ren­lang als or­ga­nist, ka­mer­mu­si­cus, com­po­nist en con­cert­mees­ter aan het hof van de her­tog van Sak­sen-Wei­mar en was hij ka­pel­mees­ter aan het hof van de vorst van An­halt-­Köh­ten. Voor de stad Leip­zig werk­te hij als can­tor, mu­zi­kaal lei­der, le­raar en or­ga­nist tot aan zijn dood in 1750. Te­gen die tijd werd ba­rok­mu­ziek al ja­ren­lang be­schouwd als 'uit de mode' en daar­om raak­ten Bach en zijn wer­ken al snel in ver­ge­tel­heid bij het gro­te pu­bliek. Maar voor com­po­nist­en als o.a. Mo­zart, Haydn en Beet­ho­ven, bleef hij dé gro­te leer­mees­ter en bleek hij ook voor la­te­re mu­si­ci van gro­te be­te­ke­nis. Pas toen com­po­nist Fe­lix Men­del­sohn-Bar­thol­dy in 1829 in Ber­lijn Bachs Mat­thäus Pas­sion (op­nieuw) uit­voer­de en hij ook in de ja­ren er­na de ou­de mees­ter bleef pro­mo­ten, kre­gen Bach en zijn werk uit­ein­de­lijk de al­ler­hoog­ste waar­de­ring, en wordt hij te­gen­woor­dig door ve­len be­schouwd als de groot­ste com­po­nist ooit.

DE MU­ZIEK­STIJL

Bach was een van de laat­ste ver­te­gen­woor­di­gers van de barokstijl die van on­ge­veer 1600 tot 1750 de mu­ziek­cul­tuur do­mi­neer­de. Zijn sterf­jaar wordt be­schouwd als het ein­de van die pe­ri­o­de.